मुस्लिम व्यक्तिगत कायदे मुस्लिमांच्या सामुदायिक व्यक्तिमत्वासाठी तितकेच आवश्यक आहेत, जितके एखाद्या जीवंत शरीरासाठी त्याच्या सर्व अवयवाची आवश्यकता असते. याचे कारण किवा त्याच्या घटकांची सत्यता आकलन करून घेण्यासाठी एखाद्या सामुदायिक आणि सांस्कृतिक गटाच्या रचनेची बारकाईने निरिक्षण करा आणि पहा तो कसा बनला आहे? ती कोणती विशेष तत्वे असतात ज्या योगे एक जनसमूह, दूसर्या जनसमूह आणि गटाहून वेगळे व्यक्तिमत्व राखणारा आणि चिरस्थायी समुदायाची योग्यता दाखवितो.
असा विचार केल्यानंतर लक्षात येते की या प्रकरणात प्रथम महत्व पायाभूत श्रद्धा आणि धारणांना आहे. आणि तेच या समुदायाच्या वैशिष्टयांचे वास्तविक उगमस्थान आहे. परंतु त्याबरोबरच ते आदेश आणि कायदे अमलात आणण्यालाही कमी महत्व असत नाही. या कायद्याच्या अमलाखाली समुदायाच्या व्यक्तिची संपूर्ण आयुष्ये व्यतीत होत असतात. श्रद्धा आणि विचार डोळ्यांना दिसणार्या बाबी नसल्यामुळे ते कोणत्याही समुदायाच्या व्यक्तित्वाचे सूचक किवा चिन्हे बनू शकत नाही. व्यावहारिक दृष्टीने समुदायाची ओळख त्याच्या वैशिष्टयाची दर्शक चिन्हे त्यांच्या वागण्याच्या दृश्य पद्धति आणि ते कायदे व सिद्धान्त असतात. ते पायाभूत श्रद्धेनी आणि धारणानी स्वीकारलेली असतात आणि त्यावर हुकूम त्यांच्या आयुष्याचे व्यवहार होत असतात. समाजाने अमलात आणण्याच्या दृष्टीने आणि सर्वसाधारण आयुष्याच्या व्यावहारिक संपर्काच्या दृष्टीने हे कायदे आणि सिद्धांत समान असत नाहीत म्हणून त्यांच्या व्यक्तिमत्वाच्या रचनेत सुद्धा त्यांची अमलबजावणी दखल घेण्यायोग्य असू शकत नाही.
ज्या कायद्याचा संफ समाजातील लोकांच्या जीवनाशी अधिक असेल त्या समाजाच्या रचनेत त्या कायद्याच्या अंमलबजावणीची दखल तेवढी अधिक असेल. या दृष्टीने व्यक्तिगत कायद्याला विशेष स्थान आहे. विवाह विधी(निकाह), पत्नी व मुलांच्या अन्न वस्त्राची व्यवस्था(नफका), नवर्या मुलाने वधूस भेटी दाखल द्यावयाची रक्कम(महर), पतीकडून घटस्फोट(तलाक), पत्नीकडून घटस्फोट(खुलअ), विवाह विच्छेदन(फस्ख निकाह), दामपत्य अधिकार आणि कर्तव्य, वारसाहक्क, मृत्यूपत्र, रजाअत, हजानत, किफालत इत्यादि बाबींचा आणि प्रकरणांचा व्यावहारिक संबंध समाजातील सर्व लोकांशी असतो आणि याबाबतच्या समस्यांनी समाजातील जवळजवळ सर्व व्यक्ति ग्रासलेल्या असतात. आयुष्यातील याशिवाय दुसर्या समस्या तुलनात्मक दृष्टया कमी किवा मर्यादित प्रमाणात असतात म्हणून आयुष्यातील व्यवहार व्यवस्थित पार पाडण्यासाठी असलेल्या कायद्याचे सामुदायिक महत्व खूप जास्त आणि अधिक नैसर्गिक असते आणि समुदायाच्या वैशिष्टयाचे आणि मुख्य व्यक्तिमत्वाचा आधार या कायद्यावर जितका असतो तितका दुसर्या कायद्यावर कधीही नसतो.
सर्वसाधारण परिस्थितीत हेच कायदे समाजाच्या वैशिष्टयाचा आणि खास व्यक्तित्वाचा आरसा असतो, असे म्हणणे वावगे होणार नाही. याच कायद्यांच्या रचनेमध्ये व्यक्तित्वाचे दर्शन घडणे शक्य आहे.
0 Comments