इस्लामने स्त्रीला अन्याय व अत्याचाराच्या जाळ्यातून बाहेर काढले. तिला न्याय दिला. तिला सर्व मानवीय अधिकार दिले, वागणूक, प्रतिष्ठा व श्रेष्ठत्व प्रदान केले आणि समाजास तिचा सन्मान करण्यास शिकविले. स्त्रीवर होणाऱ्या अत्याचाराच्या व गुलामीच्या विरुध्द इस्लामने आवाज उठविला की ज्यामुळे संपूर्ण जग हादरून गेले. इस्लामच्याच प्रभावामुळे तिच्या पूर्वीच्या दास्यत्वाच्या दशेस योग्य व यथार्थ ठरविण्याचे साहस आज कुणीही करू शकत नाही. कुरआन स्पष्टोक्ती आहे,

ही या गोष्टीची घोषणा होती की, एक मानव व दुसऱ्या मानवाच्या दरम्यान जे खोटे भेदभाव जगात निर्माण करण्यात आले आहेत, ते सत्याच्या प्रतिकूल, निराधार व निर्मूळ आहेत. संपूर्ण मानवजात एकाच जीवापासून निर्माण झाली आहे. सर्वांचा उद्गम एकच आहे. जन्मजात न कोणी श्रेष्ठ आहे न हीन, न कोणी उच्च जातीचा आहे आणि न कोणी नीच जातीचा सर्वांना सारखे व समान अधिकार आहेत.

एका घरात स्त्रीच्या तीन स्पष्ट योग्यता असतात आई, पत्नी व कन्या इस्लामने या तिन्ही भूमिकेंमध्ये तिला अत्युच्च स्थान प्रदान केले आहे.

अ) आईच्या रूपात स्त्रीचा दर्जा :- इस्लाम ईश्वर आणि प्रेषित यांच्यानंतर आईला सर्वोच्च दर्जा देतो. आई व वडील दोघांशी सद्व्यवहार करण्याचा आणि त्यांच्या आज्ञापालनाचा आदेश देतो. कुरानोक्ती आहे,

‘‘आणि ही वस्तुस्थिती आहे की, आम्ही मानवाला आपल्या माता-पित्यांचा हक्क ओळखण्याची स्वतः ताकीद केली आहे. त्याच्या आईने यातनामागून यातना सहन करून त्याला आपल्या उदरात ठेवले आणि दोन वर्षे तिचे दूध सोडण्यास लागले. (म्हणूनच आम्ही त्याला उपदेश दिला की) माझ्या प्रती कृतज्ञा दाखव आणि आपल्या मातापित्यांशी कृतज्ञ रहा.’’ (३१:१४)
अल्लाहचे आदरणीय प्रेषित मुहम्मद (स.)^१ यांनी वडिलांशीदेखील सद्व्यवहार करण्याची ताकीद दिली आहे, परंतु आईशी सद्व्यवहार करण्यावर त्यांनी जास्त भर दिला आहे.

प्रेषितांचा आदेश आहे,

हजरत अबू हुरैरा (रजि.)^२ यांचे कथन आहे की, एक मनुष्य प्रेषित मुहम्मद (स.) यांच्याकडे आला व म्हणाला,

‘‘हे अल्लाहच्या प्रेषिता ! माझ्या सद्व्यवहारास सर्वाधिक योग्य कोण आहे ?’’

प्रेषित म्हणाले, ‘‘तुझी आई !’’
त्याने विचारले, ‘‘त्यानंतर कोण ?’’
प्रेषित म्हणाले, ‘‘तुझी आई !’’
त्याने पुन्हा विचारले, ‘‘त्यानंतर कोण ?’’
प्रेषितांनी सांगितले, ‘‘तुझी आई !’’
त्याने विचारले, ‘‘त्यानंतर कोण ?’’
मग प्रेषित म्हणाले, ‘‘तुझे वडील !’’ (हदीस :अल-अ-द-बुल मुफद्न)

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी म्हटले आहे,

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी असेही फर्माविले आहे,

ब) पत्नीच्या रूपात स्त्रीचा दर्जा : इस्लाममध्ये स्त्रीचे स्थायी अस्तित्व मान्य करण्यात आले आहे. विवाहामुळे तिचे व्यक्तिमत्व पतीच्या व्यक्तिमत्वात विलीन होत नाही, अथवा ती आपल्या पतीची सेविका वा दासी बनत नाही.

पत्नीच्या बाबतीत कुरआनने म्हटले आहे,

आणखी एके ठिकाणी अल्लाहची आज्ञा आहे,

कधी कधी माणसाला एखादी गोष्ट आवडत नसते, परंतु त्यात सदवर्तनाचे अगणित पैलू असतात. स्त्रियांच्या बाबतीत कुरआन स्पष्टोक्ती आहे,

प्रेषित मुहम्मद (स.) यांच्या एका साथीदांराने त्यांना पत्नीच्या अधिकारांच्या बाबतीत विचारले असता ते म्हणाले,

एका विशिष्ट प्रसंगी अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी आज्ञा केली,

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी म्हटले आहे,

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी एके ठिकाणी आणखी फर्माविले आहे,

क) कन्येच्या रुपात स्त्रीचा दर्जा :- अज्ञानकाळात (अर्थात इस्लामपूर्व काळात) अरबवासी मुलांना गर्वाचे साधन आणि श्रेष्ठ संपत्ती समजत होते, परंतु मुली त्यांच्याकरिता क्लेषदायक होत्या. मुलींना ते लज्जास्पद समजत असत आणि त्यांच्याविषयी बोलतानादेखील त्यांची मान शरमेने खाली जात होती. इतकेच नव्हे तर काही कठोरहृदयी बाप आपल्या हाताने आपल्या निष्पाप (अल्पवयीन) मुलींना जिवंत दफन करीत होते कुरआनने म्हटले आहे,

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी मुलींच्या पालन-पोषणाची प्रेरणा दिली,

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी म्हटले आहे,

एका प्रसंगी अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी सांगितले,

अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) सांगतात,

एकदा अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी सांगितले,

‘‘मुलींशी घृणा करू नका, त्या सहानुभूतीची प्रतिमा व अतिमौल्यवान आहेत.’’ (हदीस – मुसनद अहमद)
हजरत सुराका (रजि.) यांना अल्लाहचे प्रेषित मुहम्मद (स.) यांनी विचारले,

‘‘सर्वात मोठे दान कोणते हे मी तुम्हाला सांगू नये काय ?’’

हजरत सुराका (रजि.) यांनी नम्रपणे सांगितले की, ‘‘हे अल्लाहच्या प्रेषिता ! आपण अवश्य सांगावे.’’

प्रेषित म्हणाले, ‘‘आपल्या त्या मुलीवर उपकार कर जी (वैधव्यामुळे अथवा घटस्फोट दिला गेल्यामुळे) तुझ्याकडे परत पाठविली गेली असेल आणि तुझ्याशिवाय दुसरा कोणीही तिचा पालक नसेल.’’ (हदीस)

अशा प्रकारे इस्लामने स्त्रियांचे संवैधानिक अधिकारदेखील सुरक्षित केले आहेत आणि नैतिक स्वरूपातसुध्दा तिला उच्च सन्मान व प्रतिष्ठेचे स्थान प्रदान केले आहे.

जर इस्लामी शिकवणींचा आढावा घेण्यात आला तर स्पष्टपणे एका स्त्रीचे खालील अधिकार आढळून येतात.

यामध्ये धर्माचा प्रसार-प्रचाराचे, समाजाच्या विकासाचे कार्य, वैचारिक व प्रशासकीय विद्वान आणि अधिकाऱ्यांचे समिक्षण टीका-टिप्पणी सर्व काही येते. स्त्रीने आपल्या मर्यादेत राहून या सर्व जबाबदाऱ्या पार पाडणे हे तिचे कर्तव्य आहे.
स्त्रीच्या अधिकारांच्या बाबतीत कुरआन व हदीसच्या आदेशांचे काही संकेत आणि उदाहरणे येथे सादर करण्यात आली आहेत. स्त्रीला इस्लाम व कुरआनने कोणते स्थान दिले आहे याबाबतच्या सखोल माहितीकरिता खालील पुस्तकांचे अध्ययन उपयोगी ठरेल.

१. (स.) याचे पूर्ण रूप म्हणजे ‘सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लम’ अर्थात – त्यांच्यावर अल्लाहची दया व कृपा असो. जेव्हा संदेशवाहक, प्रेषित मुहम्मद यांचे नाव घेतले वा लिहिले जाते तेव्हा प्रार्थनेचे हे शब्द (वाढविले) म्हटेल जातात.
२. रजि. म्हणजे – ‘रजियल्लाहु अन्हु’ अर्थात – अल्लाह त्यांच्यावर प्रसन्न होवो. जेव्हा प्रेषित मुहम्मद (स.) यांच्या कोणा साथीदाराचे नाव घेतले जाते वा लिहिले जाते तेव्हा प्रार्थनेचे हे शब्द म्हटले (वाढविले) जातात.